یک خودرو از اجزای مختلفی تشکیل شده است. از لوازم موتوری و گیربکس گرفته تا شاسی و لوازم بدنه. یکی از بخش‌هایی که اهمیت خاصی در خودرو دارد، مجموعه کلاچ است. این مجموعه باعث انتقال نیروی موتور به چرخ‌ها شده و نقش مهار نیرو را دارد. اما امکان دارد این مجموعه و به خصوص بلبرینگ کلاچ به دلایلی خراب شود. این خرابی دلایل و از طرفی علائمی دارد. در این مطلب می‌خواهیم در مورد علائم خرابی بلبرینگ کلاچ و دلایلی که باعث بروز این مشکل می‌شود، صحبت کنیم. با من در اسپیکو همراه باشید.
بلبرینگ کلاچ چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
کلاچ خودرو مجموعه‌ای است که از صفحه فشار، صفحه کلاچ، چرخ لنگر و بلبرینگ کلاچ تشکیل شده است. این قطعات باعث ایجاد ارتباط بین چرخ‌ها و موتور خودرو می‌شود. وقتی راننده در زمان تعویض دنده پای خود را روی کلاچ می‌گذارد، ارتباط بین چرخ‌ها با دنده را به طور موقت قطع می‌کند. بلبرینگ کلاچ قطعه‌ای ساده ولی مهم است که با فشار آوردن روی کلاچ، مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر بلبرینگ دچار مشکل شود، تعویض دنده با مشکل رو به رو شده و در نتیجه دنده و گیربکس هم به مرور خراب می‌شود. وقتی راننده پدال کلاچ را فشار می‌دهد، بلبرینگ به چرخ لنگر نزدیک‌تر می‌شود. از طرفی وقتی پدال را رها می‌کند، بلبرینگ به حالت اصلی برگشته و نیروی موتور مجددا به چرخ‌ها منتقل می‌شود.
چطور متوجه خرابی بلبرینگ کلاچ شویم؟
بلبرینگ کلاچ به گونه‌ای طراحی و ساخته شده است که با کمترین تماس بین نقاط چرخشی و ساکن عمل می‌کند. در صورتی که نویزهایی از این بخش شنیده شود، باید یک سری بررسی‌ها انجام داد. یکی از این تست‌ها، تست جاده خودرو است. راننده باید به صدای پدال کلاچ و گیربکس دقت کند. همچنین کلاچ را گرفته و گیربکس را در یک رها کند. اگر نویزهایی شنیده شود، بدین معنی است که پاره یا فرسوده شده است. برای این که راننده بتواند این دو حالت را از هم تفکیک کند، کلاچ را گرفته و گیربکس را خلاص کنید. در صورتی که صداهایی شنیده شود، احتمالا بلبرینگ پاره یا فرسوده شده است. اگر صداها ادامه داشته باشد، یعنی بلبرینگ پاره شده است و اگر صدا قطع شود، یعنی بلبرینگ فرسوده است. علاوه بر این باید مطمئن شد که سایر قطعات هم سالم باشند و از تنظیمات درست زیر هم مطمئن شوید:
• ارتباط کلاچ
• پدال کلاچ
• چنگال کلاچ و شفت‌های ورودی
بلبرینگ کلاچ به چه دلایلی خراب می‌شود؟
قطعات مختلف خودرو به دلایل مختلف فرسوده و خراب می‌شوند. در ادامه این دلایل را به ترتیب بررسی کرده‌ایم.
1. عدم روانسازی
جالب است بدانید که بیش از 30% خودروهایی که دچار مشکل می‌شوند، مشکل روانسازی دارند. در صورتی که از روانساز به میزان کافی استفاده نشود، به دلیل تماسی که با فلزات دارد، اصطکاک زیادی ایجاد می‌شود. این اصطکاک منجر به ایجاد گرما و انبساط بلبرینگ کلاچ می‌شود. علاوه بر این بهتر است بهترین زمانی که روان‌کننده اثر می‌کند را در نظر گرفت. در صورتی که این زمان را در نظر نگیرید، کلاچ سریع‌تر چرخیده و داغ می‌شود. همچنین باید به تاریخ انقضا و گرانروی (مقدار مایع جاری شده در زمان) روغن هم توجه کرد.
2. آلودگی بلبرینگ کلاچ، یکی از خطرات خرابی بلبرینگ کلاچ
آلودگی بلبرینگ، یکی از شایع‌ترین علل خرابی آن است. آلودگی بلبرینگ ناشی از ورود ذرات به لوله بلبرینگ و چرخیدن آن‌ها است. این موضوع منجر به لرزش ماشین شده و گرمای زیادی تولید می‌کند. در صورت آلودگی بیش از حد، لبه‌های بلبرینگ تیز می‌شود. اگر بخواهید این آلودگی‌ها را تشخیص دهید، باید داخل آن را ببینید. اگر فرورفتگی‌هایی مشاهده کردید، باید سریعا دست به کار شوید. در صورتی که در محیطی با این آلودگی‌ها کار می‌کنید، برای پیشگیری از بروز این مشکل، بلبرینگ همراه با محافظ خریداری کنید. این محافظ جلوی ورود آلودگی را می‌گیرد. علاوه بر این می‌توانید با سرِ هوا داخل بلبرینگ را تمیز کنید و آلودگی‌ها را خارج کنید.
3. اعمال بار بسیار زیاد روی بلبرینگ
وقتی که فشار میان حباب‌ها و میله بلبرینگ افزایش می‌یابد، بار زیادی روی بلبرینگ اعمال می‌شود. بنابراین پلاستیک در قسمت‌های داخلی و خارجی بلبرینگ تغییر می‌کند. علاوه بر این در سیستمی که دارای بار شعاعی زیاد و شفت چرخان باشد، تغییرات یکنواختی در بخش داخلی بلبرینگ ایجاد می‌شود. همچنین در صورتی که بلبرینگ به درستی نصب نشده باشد، عدم تعادل شفت و نیروی گریز از مرکز باعث ایجاد بار بسیار زیاد روی بلبرینگ می‌شود. وقتی بار زیادی روی بلبرینگ اعمال می‌شود، علائمی شبیه به آلودگی ایجاد می‌شود. یعنی در این مورد هم دهانه‌ها و فرورفتگی‌هایی ایجاد می‌شود که ارزش زیادی و در نتیجه گرمای فراوانی به وجود می‌آورد. برای رفع این مشکل می‌توان سایز بلبرینگ را تغییر داد یا زاویه تماس بارهای اضافی را تنظیم کرد. البته می‌توانید در این زمینه با متخصص مکانیک هم مشورت کنید.
4. بار خیلی کم روی بلبرینگ کلاچ
همانطور که بار زیاد روی بلبرینگ مشکل ایجاد می‌کند، بار کم نیز آسیب‌زا است. بار کم وقتی رخ می‌دهد که نیروی بین بخش‌های غلتک و میله بلبرینگ کلاچ کافی نباشد. در این وضعیت حباب‌های بلبرینگ دچار لغزش شده و گرمای بیش از حدی تولید می‌شود. این حالت اکثرا در خودروهای با سرعت بالا اتفاق می‌افتد. در این مورد می‌توان توپ‌های بلبرینگ را بررسی کرد. اگر خط‌ها یا حلقه‌هایی دیده شود، می‌توان متوجه این مشکل شد. برای حل این مشکل می‌توان بار مناسب را برای بلبرینگ تنظیم کرد. یعنی نیرویی اضافی در خلاف جهت وارد کرد تا از لرزش بلبرینگ جلوگیری کرد. می‌توان نیروی اضافی را با استفاده از فنر موجدار یا انحراف بلبرینگ ایجاد کرد.
5. آسیب بلبرینگ، یکی از دلایل خرابی بلبرینگ کلاچ
محفظه بلبرینگ کلاچ معمولا به دلایل مختلفی آسیب می‌بیند. دلایلی مثل بارگیری کم و شتاب سریع که باعث برخورد عناصر غلتان به اطراف محفظه می‌شود. یکی از راه‌های رفع این مشکل، تنظیم بار و استفاده از محفظه‌های مقاوم از جنس برنج یا بنز است. محفظه‌های دارای فِنُل، در برخی موارد خاص، با دمای بالا خشک و شکننده می‌شوند. در این حالت یک نیرو که از عناصر غلتشی وارد شده باشد، به محفظه آسیب زده و آن را از کار می‌اندازد. از یک طرف دیگر وجود بار زیاد و آلودگی هم باعث جهش توپ بلبرینگ شده و به محفظه آسیب وارد می‌کند. بررسی در مورد آسیب‌های وارده به محفظه و یافتن دلایل آن، یکی از اولین گام‌های پیشگیری از آسیب‌های دیگر است.
6. آسیب ناشی از برخورد و اصطکاک فلزها
اصطکاکی که از برخورد فلزها با یکدیگر ایجاد می‌شود، به بلبرینگ کلاچ آسیب می‌رساند. این آسیب شبیه به لکه زنگ‌زدگی کوچک خواهد بود. ولی در اصل به دلیل اکسیداسیون ناشی از اصطکاکی است که بین دو فلز به وجود آمده است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که فواصل میان حلقه خارجی - محفظه یا حلقه داخلی - شفت زیاد باشد. برای رفع این مشکل می‌توان فواصل ذکر شده را کم کرد. در عین حال برای اینکه احیانا بلبرینگ لیز نخورد، می‌توان از نیروی محوری استفاده کرد.
علائم خرابی بلبرینگ کلاچ چیست؟
سلامتی اجزای مختلف خودرو برای ایمنی در هنگام رانندگی و عملکرد صحیح خودرو، اهمیت دارند. اگر هر یک از این اجزا نتوانند عملکرد خود را به درستی انجام دهند، مشکلاتی ایجاد می‌شود. این مشکلات به شکل‌های گوناگونی خود را نشان می‌دهند. مثلا در صورتی که بلربینگ کلاچ نتواند به خوبی کار کند، یک سری علائم نشان می‌دهد و با توجه به این علائم می‌توان به این مشکل پی برد. در این صورت باید ان را بررسی کرد و در صورت خراب بودن، آن را تعویض کرد. در ادامه علائم خرابی بلبرینگ را با هم مرور می‌کنیم.
1. شنیده شدن نویزهای عجیب، یکی از رایج‌ترین علائم خرابی بلبرینگ
یکی از اصلی‌ترین علائم خرابی بلبرینگ کلاچ این است که وقتی راننده کلاچ را فشار می‌دهد، صداهای عجیبی شنیده می‌شود. این صدا دلایلی دارد. در واقع غلتک‌هایی داخل بلبرینگ قرار دارند که باید به یکدیگر نزدیک شوند. در صورتی که این فواصل زیاد باشد، صداهایی مثل ساییده شدن، تق تق و ... شنیده می‌شود. این صداها نشان‌دهنده فرسوده شدن غلتک‌های بلبرینگ است. وقتی راننده کلاج را فشار می‌دهد، صداها شنیده شده و وقتی برمی‌دارد، قطع می‌شود.
2. لرزش پدال، یکی از پیامدهای عدم تعویض بلبرینگ کلاچ
لرزش پدال موضوعی غیر عادی است. پدال کلاج باید به نرمی حرکت کند و وقتی راننده آن را فشار می‌دهد، هیچ چیز غیر عادی احساس نشود. وقتی این اتفاق می‌افتد، یعنی بلبرینگ خراب شده است و نتوانسته است به درستی با صفحه فشار تنظیم شود؛ دقیقا شبیه زمانی که دیسک ترمز فرسوده می‌شود و پدال ترمز را می‌لرزاند. در این حالت بهتر است بلبرینگ کلاچ تعویض شود.
3. مشکلاتی که در زمان تعویض دنده رخ می‌دهد
اهرم دنده می‌بایست نرم و دارای مقاومت کمی باشد. در صورتی که دیدید تعویض دنده دشوار است، امکان دارد بلبرینگ خراب شده باشد. در این حالت کلاچ به طور کامل درگیر نمی‌شود. البته تنها مشکلی که وجود دارد، این نیست. علاوه بر این احتمالا صداهایی می‌شنوید و در صورتی که این مشکل برطرف نشود، تعویض دنده سخت یا غیرممکن می‌شود.
4. سفت بودن بیش از حد کلاچ
اجزای مختلف خودرو به گونه‌ای ساخته می‌شوند که عمری طولانی داشته باشند و مدت‌ها کار کنند. بلبرینگ کلاچ هم از این قضیه مستثنی نیست. در صورتی که بلبرینگ فرسوده شود، کارایی خود را از دست می‌دهد. بنابراین پدال کلاچ خیلی سخت فشرده می‌شود و نمی‌توان به راحتی با آن کار کرد. پس دنده هم قابل تعویض نخواهد بود و نمی‌توان خودرو را حرکت داد.
طریقه روغن کاری بلبرینگ کلاچ
روغن‌کاری بلبرینگ به عملکرد بهتر آن کمک می‌کند. برای این کار باید از گریس بر پایه سیلیکون استفاده کرد. به این صورت که گریس را به قسمت داخلی بلبرینگ بمالید و برای اینکه از وارد شدن آن به دیسک کلاچ، صفحه فشار یا چرخ دنده‌ها جلوگیری کنید، از مقدار کم استفاده کنید. در نهایت می‌توانید کلاچ را سر جای خود قرار دهید و جعبه دنده را نصب کنید.
برای پیشگیری از خرابی بلبرینگ کلاچ چکار کنیم؟
• روغن گیربکس خود را در فاصله‌های زمانی توصیه شده یا قبل از سررسید آن زمان تعویض کنید.
• به آرامی و ملایمت رانندگی کنید.
• به خودروی خود تریلر نصب نکنید یا بارهای سنگین با خودرویتان حمل نکنید.
• اگر از گیربکس دستی استفاده می‌کنید، شیفتِر را به شدت فشار ندهید.
• برای کاهش سرعت یا ترمز گرفتن موتور، دنده را کم نکنید.
حرف آخر
هر خودرویی پس از چند سال کار کردن دچار فرسودگی‌هایی می‌شود. یکی از این موارد، خراب شدن بلبرینگ کلاچ است. در صورتی که می‌خواهید عملکرد این قطعه بیشتر شود، باید از پدال کلاچ به درستی استفاده کنید، در زمان توقف دنده را خلاص کنید تا به کلاچ فشار نیاید و سرویس‌های دوره‌ای خودرو را انجام دهید. با سرویس دوره‌ای، از عملکرد کلاچ مطمئن شده و به موقع متوجه وضعیت قطعه می‌شوید و می‌توانید ان را تعمیر یا تعویض کنید. در این صورت سایر اجزای متصل و مرتبط نیز خراب نمی‌شوند. ممنون که تا پایان ما را همراهی کردید.
