انواع ضربه گیر کمک فنر

کمک فنرها در ساده‌ترین شکل، دستگاه‌هایی شبیه به پمپ هیدرولیک هستند که به کنترل ضربه و حرکت برگشتی فنرها و سیستم تعلیق خودرو کمک می‌کنند. نقش کلیدی کمک فنر علاوه بر از بین بردن یا کم کردن ضربه‌ها و لرزش‌ها این است که این اطمینان را به شما می‌دهند که لاستیک‌های خودرو همیشه با سطح جاده در تماس باشند. به این صورت کنترل ماشین و ترمزگیری خودرو را تضمین می‌کند. اما موضوع به همین موارد ختم نمی‌شود. اگر می‌خواهید اطلاعات کامل‌تری در مورد ضربه گیر کمک فنر به دست بیاورید، با من در سایت اسپیکو همراه شوید. 

چرا از ضربه گیر کمک فنر استفاده می‌شود؟ 

سیستم تعلیق خودرو، یکی از بخش‌های مهم است که به راندن بهتر و راحت‌تر کمک می‌کند. اگر فنرهای سیستم تعلیق خیلی سفت باشند، نمی‌توانند ضربه‌ها را به خوبی جذب کنند. اما اگر به اندازه کافی انعطاف‌پذیر باشند، حتی پس از رد شدن برآمدگی، برای مدت طولانی به ارتعاش ادامه خواهند داد. بنابراین ضربه گیر کمک فنر باید انعطاف‌پذیری و سختی کافی داشته باشد. به همین دلیل از ضربه گیر کمک فنر به عنوان بخشی از سیستم تعلیق وسایل نقلیه موتوری استفاده می‌شود. 
هنگامی که چرخ وسیله نقلیه به یک مانع برخورد کرده و ضربه می‌خورد، فنر فشرده شده و باعث حرکت قاب خودرو به صورت عمودی به سمت بالا می‌شود. و زمانی که وسیله نقلیه از مانع مثلا دست انداز رد شده و پایین می‌آید، فنر خیلی سریع منبسط می‌شود. اگر این برگشت کنترل نشود، فنر به شدت شروع به ارتعاش می‌کند تا این لرزش را کنترل کند. به همین صورت وقتی چرخ روی یک چاله می‌افتد، فنر منبسط می‌شود و قادر به تحمل بار کامل وسیله نقلیه نیست. کمک فنر در این باره کمک شایانی می‌کند. 

ضربه‌ گیر کمک فنر چه وظیفه‌ای دارد؟ 

ضربه گیر کمک فنر اساسا دو کار مهم انجام می‌دهد. اولا حرکت فنرها و سیستم تعلیق را کنترل کرده و لاستیک‌ها را همیشه در حال تماس بر روی زمین نگه می‌دارد. از آنجایی که در حالت توقف یا حرکت، سطح پایین لاستیک‌ها تنها بخشی از وسیله نقلیه است که با جاده در تماس است، هر زمان که تماس لاستیک با زمین کاهش پیدا کند، رانندگی، هدایت و ترمز به شدت با خطر مواجه می‌شود. اما برخلاف باور عمومی، کمک فنرها وزن خودرو را تحمل نمی‌کنند.  
کمک فنرها انرژی جنبشیِ (حرکت) سیستم تعلیق را گرفته و آن را به انرژی حرارتی (گرما) تبدیل می‌کنند. این موضوع از طریق انتقال حرارت در جو پخش می‌شود. اما آنطور که به نظر می‌رسد پیچیده نیست. همانطور که در بخش ابتدایی گفتیم، کمک فنرها در اصل پمپ روغن هستند. به این صورت که یک پیستون به انتهای میله پیستون متصل شده و در برابر سیال هیدرولیک در لوله فشار عمل می‌کند. همانطور که سیستم تعلیق به سمت بالا و پایین حرکت می‌کند، سیال هیدرولیک از طریق روزنه‌ها (سوراخ‌های کوچک) داخل پیستون عبور می‌کند. از آنجایی که روزنه‌ها فقط مقدار کمی سیال را از پیستون عبور می‌دهند، پیستون کند می‌شود و همین موضوع حرکت فنر و تعلیق را کند می‌کند. علاوه بر همه این‌ موارد، کمک فنرها به طور خودکار با شرایط جاده تنظیم می‌شوند؛ زیرا هرچه سیستم تعلیق سریع‌تر حرکت کند، مقاومت بیشتری ایجاد می‌کند. 

کمک فنرها در ساده‌ترین شکل خود، دستگاه‌هایی مانند پمپ هیدرولیک (روغنی) هستند که به کنترل ضربه و حرکت برگشتی فنرها و سیستم تعلیق خودروی شما کمک می‌کنند. نقش کلیدی کمک فنر علاوه بر صاف کردن ضربه‌ها و لرزش‌ها، این است که لاستیک‌های خودرو با سطح جاده در تماس باشند و بدین صورت کنترل خودرو و واکنش به موقع آن در زمان ترمز، تضمین شود. به این 3 اصل، مثلث ایمنی مونرو می‌گویند که رانندگان را تشویق می‌کند تا لاستیک‌ها، ترمزها و کمک فنرها را بررسی و سرویس کنند. به این صورت کنترل، ترمز و توقف خودرو بهتر انجام می‌شود.

انواع ضربه گیر کمک فنر 

کمک فنرها انواع مختلفی دارند. همچنین هر یک از وسایل نقلیه به نوع خاصی ضربه گیر کمک فنر احتیاج دارند. اما در هر حال همه آن‌ها در دو دسته‌بندی مختلف قرار می‌گیرند. یکی از دسته‌بندی‌ها، ضربه‌گیرها را به سه صورت زیر تقسیم‌بندی می‌کنند. در دسته‌بندی دیگر کمک فنرها به شش نوع مختلف تقسیم می‌شوند. در ادامه این دسته‌بندی‌ها را با هم بررسی می‌کنیم. 

1. کمک فنر تلسکوپی استاندارد (Standard telescopic) 

این نوع کمک فنر به نسبت ساده است و معمولا در سیستم تعلیق جلو موتورسیکلت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع ضربه گیر می‌تواند فشرده و کشیده شده و به دو دسته دو لوله و تک لوله تقسیم می‌شود. یکی از مزایای این نوع ضربه گیر این است که در اندازه‌های مختلف وجود دارد، نگهداری و انبار آن سخت نیست و مهم‌تر از همه نسبتا ارزان است. 

2. میله‌ای یا اسکلتی (Strut) 

ضربه گیرهای میله‌ای بخش مهمی از سیستم تعلیق خودروی شما را تشکیل می‌دهند و در فرمان دادن و تراز کردن نقش دارند. این ضربه گیرها به جای تعمیر به طور کامل جایگزین می‌شوند، در حالی که نصب ضربه گیرهای مک فرسون با کارتریج‌های جایگزین انجام می‌شود.  

3. صندلی فنری (Spring seat) 

صندلی‌های فنری مانند پایه‌ها، از یک واحد تعلیق و یک سیستم دمپینگ تشکیل شده‌اند که همگی یک واحد را تشکیل می‌دهند. با این حال، بر خلاف ضربه گیرهای میله‌ای، قادر به تحمل بارهای سنگین نیستند و به عنوان واحدی که آب بندی شده است، پس از آسیب‌دیدگی باید به طور کامل تعویض شوند. 

از یک دید دیگر شش نوع ضربه‌گیر وجود دارد که بهتر است با آن‌ها هم آشنا شوید. 
1. ضربه گیر هیدرولیک (Hydraulic type shock absorbers): کمک فنرهای هیدرولیک در حال حاضر در تمامی خودروهای سواری مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع ضربه‌گیر با فشار دادن یک سیال از طریق شیرها و سوراخ های کوچک، مقاومت در برابر فنر را افزایش می‌دهد. 
2. کمک فنر دو کاره (Double acting shock absorbers): کمک فنرهای دو کاره هم در هنگام فشرده‌سازی و هم در برگشت فنرها مقاومت ایجاد می‌کنند. 
3. ضربه گیر تک کاره (Single acting shock absorber): کمک فنر تک کاره فقط در برگشت فنر مقاومت نشان می‌دهد. 

4. ضربه گیر نوع اصطکاک (Friction type shock absorber): کمک فنرهای نوع اصطکاکی به دلیل ویژگی‌های دمپینگ غیرقابل پیش بینی که داشته‌اند تقریبا منسوخ شده‌اند.
5. ضربه گیر نوع اهرمی (Lever type shock absorber): کمک فنر اهرمی از نوع غیر مستقیم است. به این صورت که از طریق یک اهرم و پیوند به شاسی پیچ می‌شود. همانطور که محور بالا و پایین می‌رود، یک سیستم پیستونی دوتایی روغن را از طریق یک سوپاپ وارد می‌کند.
6. ضربه گیر تلسکوپی (Telescopic type shock absorber): کمک فنر تلسکوپی از نوع مستقیم بوده و بین محور و قاب نصب می‌شود. در تصویر زیر می‌توانید دیاگرام ساده شده کمک فنر تلسکوپی را مشاهده کنید. چشم بالایی ضربه‌گیر تلسکوپی به محور و چشم پایینی به قاب شاسی متصل است. سوپاپ دو طرفه A به میله G وصل شده است. یک شیر دو طرفه دیگر B به انتهای پایینی سیلندر C متصل است.
سیال در فضای بالا و زیر شیر A و همچنین در فضای حلقوی بین سیلندر C و لوله D که به فضای زیر شیر B متصل است. سر J دارای یک غده H است. هر مایعی که توسط میله جدا می شود G از طریق گذرگاه مایل به فضای حلقوی پایین می آید.

کمک فنرها دو کار اساسی انجام می‌دهند. جدای از کنترل حرکت فنرها و سیستم تعلیق، لاستیک‌ها را در تماس با زمین نگه می‌دارند. تنها تایرهای ماشین است که چه در حالت توقف و چه در حال حرکت، با سطح جاده در ارتباط است. هر زمان که تماس لاستیک با زمین کاهش پیدا کند یا از بین برود، توانایی راننده در هدایت و ترمز به شدت به خطر می‌افتد. کمک فنرها باعث می‌شوند تماس تایرها با سطح جاده تضمین شود. از طرفی برخی باور دارند که کمک فنرها وزن خودرو را تحمل می‌کنند که چنین چیزی درست نیست.
 

ضربه گیر دوقلو (Twin Tube Shock Absorber) 

کمک فنر دو لوله‌ای از یک سیلندر داخلی و خارجی تشکیل شده است. سیلندر داخلی حاوی روغن است و میله پیستون به شیر پیستون متصل می‌شود. در حالی که سیلندر بیرونی به عنوان یک مخزن عمل می‌کند و دارای گاز کم فشار است. جریان روغن از یک محفظه به محفظه دیگر توسط یک شیر پایه کنترل می‌شود. همانطور که چرخ بالا و پایین می‌رود، میله پیستون نیز حرکت می‌کند. شیر پیستونی و شیر پایه فشرده‌سازی و برگشت جاذب را تایید می کنند. آنها سرعت جریان روغن را به جلو و عقب اندازه می گیرند. لرزش و شوک به طور مشابه توسط گاز کم فشار جذب می‌شوند. این گاز مانند یک بالون عمل کرده و ارتعاشات را جذب می‌کند. 

 بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع ضربه گیر لاستیکی خودروهای سنگین

ضربه‌گیر تک لوله‌ای (Mono-tube Shock Absorber) 

این مورد، ضربه‌گیرهایی با فشار بالای گاز هستند که یک لوله فشار دارند. این لوله فشار از دو پیستون، یک پیستون تقسیم کننده و یک پیستون کار تشکیل شده است. پیستون‌ها و میله‌های نصب شده از نظر طراحی شبیه به ضربه‌گیرهای دو لوله‌ای هستند. کمک فنر تک لوله‌ای به صورت وارونه یا سمت راست به بالا نصب می‌شود و در هر دو صورت کار می‌کند. با توجه به انعطاف پذیری آن، ضربه‌گیرهای تک لوله‌ای با فنر، یک بخش مهم خودرو برای تحمل وزن آن هستند. البته باید توجه داشته باشید که کمک فنر تک لوله‌ای شیر پایه ندارد؛ اما سطح و ظرفیت حمل بیشتری دارد. همین باعث دفع سریعتر گرما می‌شود. 

تست ضربه گیر کمک فنر به چه صورت انجام می‌شود؟ 

کمک فنرها با بالا و پایین بردن سریع جلو یا عقب خودرو تست می‌شوند. اگر خودرو بلافاصله به حالت استراحت درنیامد، کمک فنرها باید برای آزمایش بیشتر خارج شوند. اغلب به خاطر شل شدن اتصالات بازو به فریم کمک فنر، سر و صدا (noise) ایجاد می‌شود. بنابراین مفاصل باید همیشه سفت نگه داشته شوند. در صورت آسیب دیدن کمک فنرها، عملکرد نامنظم شده و باعث ایجاد نویز و لرزش می‌شود. البته سر و صدا ممکن است از منابع دیگر هم نشات بگیرد. بنابراین، قبل از تعویض کمک فنرها، کل سیستم تعلیق و محل نصب کمک فنرها را روی بدنه و محور به دقت بررسی کنید. در ضمن بررسی کنید که چشم‌های نصب کمک فنر روی بوته‌های لاستیکی محکم قفل شده و فرسوده نشده باشند. اگر قطعات فرسوده یا آسیب دیده وجود دارد، آن‌ها را تعویض کنید. 

در یک خودرو ضربه‌گیرهای مختلفی وجود دارد. یکی از آن‌ها ضربه‌گیر کمک فنر است که در این بخش با آن آشنا شدیم. نوع دیگری از ضربه‌گیر هم به نام ضربه‌گیر لاستیکی در خودرو وجود دارد که وظیفه آن، کم کردن یا از بین بردن اصطکاک است. 

حرف آخر 

همانطور که گفته شد کمک فنرها در اصل پمپ روغن هستند. یک پیستون به انتهای میله پیستون متصل است و در برابر سیال هیدرولیک در لوله فشار عمل می‌کند. همانطور که سیستم تعلیق به سمت بالا و پایین حرکت می‌کند، سیال هیدرولیک از طریق روزنه‌ها (سوراخ‌های کوچک) داخل پیستون عبور می‌کند. از آنجایی که روزنه‌ها فقط مقدار کمی از سیال را از پیستون عبور می‌دهند، پیستون کند می‌شود و به این ترتیب حرکت فنر و سیستم تعلیق را کند می‌کند. کمک فنرها به طور خودکار با شرایط جاده تنظیم می‌شوند؛ زیرا هر چه سیستم تعلیق سریع‌تر حرکت کند، مقاومت بیشتری ایجاد می‌کند.
کمک فنرها با عملکرد پمپ مانند خود، برگشت فنرهای تعلیق را کنترل می‌کنند و تایرها را در تماس با سطح جاده نگه می‌دارند. تا زمانی که تایرهای خودرو با جاده در تماس باشند، فرمان، کنترل جاده و واکنش ترمز بهینه خواهد بود و ماشین ایمن خواهد بود. برای انتخاب کمک فنر مناسب باید فاکتورهای کلیدی و مهمی را در نظر گرفت. از برند خودرو گرفته تا مدل و سال ساخت آن، همگی در انتخاب ضربه گیر کمک فنر تاثیر دارند. علاوه بر این باید به قیمت موردنظر، نوع کاربری و کیفیت جاده‌های مورد تردد نیز توجه کرد. مثلا ضربه‌گیر ماشین‌های سواری با ماشین‌های سنگین و کشنده‌ها خیلی تفاوت دارند. قبل از هر کاری سعی کنید به خوبی اطلاعاتی مانند نوع ماشین، مدل و ... را در نظر بگیرید و سپس کمک فنر موردنظر را انتخاب کنید. البته این موضوع را در نظر بگیرید که در این مورد باید به تعمیرکار خبره مراجعه کنید و تنها دانستن این اطلاعات، کمکی به تعمیر خودرو نمی‌کند. 

منابع: Monroe | supaquick | theengineerspost 

سوالات متداول