وسایل نقلیه از جمله کشنده‌ها و ماشین‌های سنگین، محصولات پیچیده‌ای هستند که از چندین بخش مختلف و پیچیده تشکیل شده‌اند؛ و قلب این ماشین‌ها هم موتور آن‌ها است. طبیعتا موتور مانند اجزای دیگر، از چندین بخش مختلف تشکیل شده است که باید بدون ایراد و خیلی دقیق کار کنند. یکی از تجهیزاتی که به موتور متصل میشود و اهمیت بالایی دارد، پایه موتور (engine mount) یا دسته موتور است. این وسیله وزن موتور را تحمل میکند، ارتعاشات ناشی از موتور را گرفته و از انتقال آن به شاسی و اتاقک جلوگیری میکند. اگر ایرادی در دسته موتور به وجود بیاید، رانندگی با ماشین سنگین در جاده خیلی سخت یا غیرممکن میشود. به همین دلیل به محض خرابی دسته موتور باید آن را تعویض کرد. به همین دلیل باید علائم خرابی دسته موتور را بدانیم تا به موقع آن را تعویض کنیم. در ادامه کمی در مورد دسته موتور توضیح داده‌ایم و به علائم خرابی دسته موتور گیربکس پرداخته‌ایم. با ما در اسپیکو همراه باشید.
دسته موتور چه قطعه ای است؟
دسته موتور قطعه‌ای در ماشین‌های سنگین و کشنده‌ها است که موتور را در جای خود محکم نگه می‌دارد و ارتعاشات و شوک‌هایی را که در حین کارِ موتور ایجاد میشود، جذب میکند. در ضمن موقعیت موتور را در محفظه موتور حفظ کرده و از حرکات غیرضروری جلوگیری میکند. مواد اولیه سازنده دسته موتور فلزاتی مانند آلومینیوم و ماده ضربه‌گیری مانند لاستیک است. وجود لاستیک در دسته موتور برای جلوگیری از آسیب موتور در اثر کار مداوم و حرکت خود موتور، ضروری است. دسته موتورها بسته به نوع و مدل وسیله نقلیه مثلا بنز، ولوو یا اسکانیا، انواع مختلفی هستند.
معمولا در هر خودرو سه یا چهار دسته موتور وجود دارد. یکی از این قطعات گیربکس را در جای خود محکم نگه می‌دارد و بقیه وظیفه نگه داشتن موتور را دارند. دسته موتورها انواع و اقسام مختلفی دارند. مثلا در کشنده‌‌های ولوو، انواع دسته موتورها و دسته‌گیربکس‌های دو پیچ، چهار پیچ، جلو یا صابونی، زیر و رو، شاخدار و ... وجود دارد که هر یک برای مدل خاصی از این نوع کشنده مناسب است. با این حال همه آن‌ها دارای چند ویژگی کلیدی هستند. تقریبا در طراحی همه آن‌ها از نوعی جداکننده لاستیکی، پیچ و مهره‌ای بین خود موتور و یک نقطه نصب مشخص در امتداد تکیه‌گاه‌های ساختاری سفت و سخت خودرو دارند. برای آشنایی بیشتر با این قطعه، می‌توانید مقاله دسته موتور چیست؟ را بخوانید.
علائم خرابی دسته موتور
خرابی و از کار افتادن دسته موتور با یک سری علائم و بروز مشکلات مشخص میشود. خوشبختانه در اکثر موارد این علائم واضح است و میتوان به راحتی مشکل را متوجه شده و تعمیرات را آغاز کرد. مثلا ممکن است قسمت‌های لاستیکی دسته موتور که خاصیت ضربه‌گیری و جذب ارتعاشات را دارند، خراب شوند و به همین دلیل، دسته موتور نیاز به تعویض پیدا کند. اگر در بخش‌های لاستیکی، آثاری از ترک‌خوردگی، پارگی، پوسته پوسته شدن و هر گونه خرابی غیر عادی دیدید، حتما لازم است که دسته موتور را تعویض کنید. چون دسته موتور در صورت خرابی باید در اسرع وقت تعویض یا تعمیر شود؛ وگرنه ضررهای جبران‌ناپذیری به شاسی وارد میکند. در ادامه علائم خرابی دسته موتور گیربکس را آورده‌ایم.
1. NVH بالا (نویز (Noise)، لرزش (Vibration)، سختی (Harshness))
از آنجایی که دسته موتور وظیفه ثابت نگه داشتن موتور خودرو را بر عهده دارد، یکی از رایج‌ترین علائم خرابی پایه موتور، لرزش بیشتر و شدیدتر اتاقک خودرو است. بنابراین اگر لرزش‌های بیشتری نسبت به حالت عادی احساس کردید، باید دسته موتور خود را به طور کامل بررسی کنید و آن را به یک مکانیک نشان دهید. هنگامی که دسته موتور فرسوده میشود، خاصیت ضد ارتعاش و جذب آن از بین رفته یا کاهش پیدا میکند. بنابراین لرزش موتور بیشتر احساس میشود و باعث آسیب جدی به موتور میشود.
2. استارت زدن با لرزش (Shaky Start)
اگر به محض استارت زدن وسیله نقلیه، متوجه حرکت شدیدی به صورت ناپایدار یا غیرقابل کنترل شُدید -که به نظر سالم نمی‌رسید- به احتمال زیادی یکی از علائم خرابی است یا هشداری در مورد خرابی قریب‌الوقوع میدهد. اغلب این حرکت‌های ناپایدار یا کنترل نشده در هنگام استارت اولیه، به ارتعاش‌هایی با شدت بالا تبدیل میشود که دائما در کل وسیله نقلیه حس میشود. حتی ممکن است هنگام خاموش کردن موتور متوجه این حرکت‌های ناپایدار شوید.
3. تکان‌های شدید در زمان تعویض دنده، یکی از علائم خرابی دسته موتور
دسته موتور خراب علاوه بر لرزش‌های دائمی، تکان‌های شدیدی در هنگام تعویض دنده ایجاد میکند. در سرعت‌های بالا و در هنگام تعویض دنده میتوان متوجه تکان‌های شدید شد. با این تفاسیر اگر متوجه شدید که سواری راحت و نرمی ندارید، ممکن است نیاز به تعویض دسته موتور داشته باشید.
4. صداهای مکانیکی (Mechanical Noises)
یکی دیگر از علائم رایج دسته موتور بد و خراب، صداهای مکانیکی عجیبی است که موتور در حین کار تولید میکند. از آنجایی که وظیفه اصلی دسته موتور این است که موتور را در جای خود نگه دارد، دسته موتور فرسوده این کار را انجام نمی‌دهد و در نتیجه موتور با اجزای اطراف خود برخورد کرده و در نتیجه صداهای وحشتناکی تولید میکند.
5. سایش و پارگی بصری (Visually Wear & Tear)
ظاهر اجزای فلزی مانند سایر بخش‌های یک وسیله نقلیه، در صورت فرسودگی تغییر میکند. بنابراین اگر متوجه علائم سایش مانند خوردگی، ترک، فرورفتگی، تغییر رنگ بیش از حد یک پایه خاص یا کل بخش موتور و ملحقات آن شدید، آن را فرسوده فرض کنید و تصمیمی فوری برای تعویض آن بگیرید. دقت کنید زمانی که اگر تصمیم به تعویض دسته موتور گرفتید، لوازم یدکی را از بهترین تولیدکنندگان این صنعت خریداری کنید.
نکته: گرچه اجتناب از مشکلات مربوط به دسته موتور تقریبا غیرممکن است، یک گام هوشمندانه‌تر این است که یک بخش خراب را قبل از اینکه به مشکل بزرگ‌تر و جدی‌تری تبدیل شود، تعویض کنید.
6. حرکت نامنظم تحت شتاب، یکی دیگر از علائم خرابی دسته موتور
هنگامی که یک یا چند مورد از دسته موتورهای یک وسیله نقلیه شروع به خرابی و فرسوده شدن میکند، راننده معمولا در زمان شتاب گرفتن، متوجه یک جابجایی از قسمت جلویی وسیله نقلیه میشود. این جابه‌جایی و حرکت به دلیل جابجایی بیش از حد موتور یا گیربکس در زمان شتاب گرفتن و فشارهای وارده به بخش پیشرانه وسیله نقلیه است. در بسیاری موارد، این افزایش جابه‌جایی باعث سایش تدریجی سایر دسته موتورهای باقی‌مانده میشود.
دلایل خرابی دسته موتور
هر قطعه‌ای در خودرو طول عمر مشخصی دارد. برخی قطعات به دلیل اینکه کمتر در معرض ارتعاشات هستند یا با روغن‌ها برخوردی ندارند، خیلی دیر نیاز به تعویض پیدا می‌کنند؛ اما برخی دیگر به دلیل کارایی ویژه و اهمیتی که دارند، ممکن است هر چند سال نیاز به تعمیر یا تعویض پیدا کنند. دسته‌موتورها و دسته‌گیربکس‌ها جزو قطعاتی هستند که تعمیر نمی‌شوند و حتما باید تعویض شوند. این قطعات به دلایل مختلفی نیاز به تعویض دارند. در ادامه این دلایل را بررسی می‌کنیم.
1. نصب نادرست و نامناسب دسته موتور
هر قطعه‌ای باید به درستی و در جای مناسب خود نصب شود تا به بهترین نحو کار کند و عملکرد خوبی داشته باشد. دسته موتور هم از این قضیه مستثنی نیست. اگر دسته موتور به درستی و به طور کاملا محکم نصب شود، هم به درستی کار میکند و هم دوام بالاتری خواهد داشت. اما اگر نصب آن صحیح نباشد، ممکن است به جای اینکه ارتعاشات را بگیرد، در معرض سایش با سایر قطعات قرار بگیرد و نه تنها عملکرد خوبی نداشته باشد، بلکه عمر آن هم کوتاه شود. بنابراین غیر از اینکه انتخاب دسته موتور خوب اهمیت دارد، مکانیک کاربلد که بتواند دسته موتور را به درستی سر جای خود نصب کند نیز مهم است.
۲. فرسودگی، یکی از دلایل خرابی دسته موتور
مطمئنا قطعه پرکاربردی مثل دسته موتور با گذشت زمان، دچار فرسودگی میشود. هر چه زمان بگذرد، دسته موتور سیکل‌های بیشتری را طی میکند و طبیعتا رو به خرابی می‌رود. بخش لاستیکی قطعه بیش از همه مورد استفاده قرار می‌گیرد. زیرا با حرکت‌های مداوم موتور، در حال دریافت لرزش‌ها و ارتعاشات است. پس به مرور زمان خاصیت ارتجاعی و الاستیسیته خود را از دست میدهد. با کهنه‌تر شدن قطعه، لاستیک موجود در قطعه نمی‌تواند فشار وارده را تحمل کند و ترک می‌خورد. این ترکهای ریز به مرور درشت‌تر می‌شوند و در نهایت قطعه کارایی خود را از دست میدهد.
3. رانندگی نامناسب باعث خرابی دسته موتور میشود!
جالب است بدانید که روش رانندگی هم در طول عمر یا خرابی قطعه تاثیر دارد. خودرویی که راننده بدی داشته باشد، زودتر نیاز به تعویض دسته موتور پیدا میکند. عواملی مثل
• استفاده نادرست از کلاچ
• فشار آوردن به دنده‌ها
• و ...
به دسته موتور آسیب می‌رسانند.
4. سانحه و تصادفات رانندگی
یکی دیگر از عواملی که باعث آسیب و خرابی دسته موتور میشود، تصادفات رانندگی است. تصادفات رانندگی به خصوص موارد سنگین و سخت، ضربه‌های شدیدی به خودرو وارد می‌کنند و طبیعتا باعث خرابی قطعات مهمی مثل دسته موتور می‌شوند. در این حین ممکن است دسته موتور جا به جا شود که در صورت تشخیص مکانیک و عدم نیاز به تعویض، سر جای خود محکم میشود.
5. نشت روغن موتور، یکی از عوامل خرابی دسته موتور
نشت روغن موتور، یکی دیگر از دلایل خرابی دسته موتور است. روغن نشتی روی دسته موتور ریخته و باعث آسیب رسیدن به لاستیک میشود؛ آن را نرم کرده و کارایی آن را کم میکند. همین موضوع باعث کاهش کارایی دسته موتور و به مرور زمان خرابی آن میشود.
اگر دسته موتور خراب را تعویض نکنیم، چه مشکلی پیش می‌آید؟
دسته موتور با هر کیفیتی هم که باشد، پس از مدتی کارایی خود را از دست میدهد. زیرا در تولید آن از لاستیک استفاده میشود و لاستیک به مرور در کورس‌های متوالی و به تعداد بالا، خاصیت ارتجاعی خود را از دست میدهد. بنابراین طبیعی است که دسته موتور پس از چند سال فرسوده شده و نیاز به تعویض داشته باشد. در صورتی که دسته موتور تعویض نشود، مشکلات متعددی رخ میدهد.
به طور مثال موتور که دچار لرزش است، پشتیبان و تکیه‌گاه خود را از دست میدهد. بنابراین لرزش‌ها به سایر قطعات رسیده و باعث ساییدگی یا شکستن آن‌ها میشود. از طرفی باعث کشیدگی تسمه‌ها و جنت‌ها (شیلنگ‌ها) شده و آن‌ها را نیز خراب میکند. همین موضوع خودرو و سرنشینان را در معرض خطر قرار میدهد. مورد دیگر این است که خراب بودن دسته موتور باعث لغزش موتور در جهات مختلف میشود. این موضوع در سرعت‌های بالا نمود بیشتری پیدا میکند و موتور را در معرض خرابی قرار میدهد. بنابراین تعویض به موقع دسته موتور و استفاده از یک برند معتبر به سلامت خودرو و قطعات آن کمک شایانی میکند.
یک دسته موتور معمولا چند سال کار میکند؟
دسته موتورها بسته به کاربرد و جایگاهی که در موتور دارند، بین 5 – 7 سال عمر می‌کنند. برخی دسته موتورها بیشتر در معرض لرزش هستند و زودتر نیاز به تعویض پیدا می‌کنند و برخی دیگر، دیرتر. به هر حال توصیه میشود هر چند وقت یک بار که یکی از قطعات را تعویض می‌کنید یا ماشین را برای سرویس به تعمیرگاه می‌برید، در مورد سلامت دسته موتور تحقیق کنید. چون این قطعه مستقیما به موتور متصل است و وظیفه حفظ و تثبیت آن را بر عهده دارد. علاوه بر این دسته موتور سالم به رانندگی روان‌تر و راحت‌تر هم کمک خواهد کرد.
باید همه دسته موتورها را به یکباره تعویض کنیم؟
معمولا در اطراف موتور، به خصوص موتور ماشین‌های سنگین، چند دسته موتور قرار دارد. اما همه آن‌ها همزمان خراب نمی‌شوند و لازم نیست تعویض آن‌ها همزمان انجام شود. البته اگر قطعات به طور همزمان تعویض شده باشند یا کلا تا به حال آن‌ها را تعویض نکرده باشید، سایر دسته موتورها هم به فاصله چند ماه نیاز به تعویض پیدا می‌کنند. از طرفی گاهی اوقات خرابی یک دسته موتور، باعث ایجاد فشار بیشتر روی سایر دسته موتورها شده و آن‌ها نیز نیاز به تعویض پیدا می‌کنند. بنابراین مکانیک باید به درستی تشخیص دهد که با یک بار پایین آوردن موتور، نیازی به تعویض همه قطعات هست یا نه. بنابراین نه همیشه، اما گاهی اوقات لازم است همه دسته موتورها به یک بار تعویض شوند.
در صورتی که به موضوعات مشابه علاقه دارید، محتواهای زیر را از دست ندهید:
منبع: gomechanic | gmtrubber
سوالات متداول
از کجا بدانیم به دسته موتور جدید نیاز داریم؟
خرابی دسته موتور باعث لرزش خودرو میشود. با یک نگاه ساده به موتور میتوان از این موضوع مطمئن شد. اگر موتور به یک طرف متمایل شده باشد، بدین معنی است که دسته موتور خراب شده است و نیاز به تعویض دارد.
آیا بررسی خرابی دسته موتور راحت است؟
بله به راحتی میتوان خرابی دسته موتور را بررسی کرد. سادهترین راه برای بررسی سالم بودندسته موتور، بررسی بصری آن است. ساییدگی و پارگی عمومی و در مراحل بعدی ترکهای قابل توجه، خوردگی یا تاب خوردگی شدید، نشان از خرابی دسته موتور دارد. هرچه آسیب وارده بیشتر باشد، احتمال اینکه بر عملکرد موتور تاثیر بگذارد بیشتر است.
با یک دسته موتور خراب تا چه مدت میتوان رانندگی کرد؟
یک دسته موتور خراب، روزها، هفتهها و حتی ماهها کار میکند؛ زیرا از قطعات فلزی تشکیل شده است که مقاوم هستند. اما نمیتوان امنیت خودرو و راحتی راننده در حین رانندگی را تضمین کرد. به خصوص که بخش لاستیکی دسته موتور خراب شده و قطعه کارایی خود را به کل از دست میدهد.
نشانه‌های خرابی دسته گیربکس چیست؟
صداهای غیرعادی، ارتعاشات بیش از حد و کاهش کیفیت تعویض دنده
